Cao tốc TP.HCM – Trung Lương, tuyến đường cao tốc đầu tiên dành cho ô tô tại Việt Nam, được khởi công cuối năm 2004 và đưa vào khai thác từ tháng 2/2010. Tuyến cao tốc này giúp rút ngắn thời gian di chuyển từ TP.HCM đến Tiền Giang chỉ còn khoảng 30 phút, thay vì 90 phút như trước. Với chiều dài 61,9 km, cao tốc được thiết kế vận tốc tối đa 120 km/h, gồm 6 làn xe, tổng mức đầu tư khoảng 10.000 tỷ đồng.
Tuyến cao tốc này được sử dụng nhiều giải pháp, tiêu chuẩn kỹ thuật riêng chưa áp dụng ở công trình nào trước đấy.
Đáng chú ý, tuyến cao tốc này được trang bị hệ thống giao thông thông minh (ITS) với tổng vốn đầu tư lên tới 38,5 triệu USD (tương đương khoảng 804 tỷ đồng). ITS là hệ thống sử dụng các thiết bị công nghệ tiên tiến như cảm biến, điện tử, tin học và viễn thông để quản lý và điều hành giao thông. Việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) vào hạ tầng giao thông và phương tiện đã giúp nhiều quốc gia nâng cao hiệu quả vận hành, giảm tai nạn và hạn chế tác động môi trường.
Trung tâm điều hành ITS có vai trò quản lý toàn bộ tuyến cao tốc TP.HCM – Trung Lương và được thiết kế để kết nối, tương thích với các hệ thống ITS quốc gia.
Tại trung tâm, hệ thống bao gồm máy chủ, mạng điều hành và thiết bị điều khiển giao thông, cùng 48 màn hình giám sát, thiết bị xử lý và truyền tín hiệu. Dọc theo 40 km chiều dài cao tốc, 38 camera giao thông cũng được lắp đặt để thực hiện các chức năng như theo dõi tình trạng lưu thông (CCTV), nhận dạng phương tiện (VDS) và giám sát, điều khiển làn xe (LCS), đảm bảo thông tin luôn được cập nhật và điều phối chính xác theo thời gian thực.
Năm 2015, hệ thống ITS trên tuyến cao tốc này do nhà thầu Hàn Quốc lắp đặt đã chính thức đi vào hoạt động. Tuy nhiên, đến năm 2018, nhiều thiết bị trong hệ thống đã bị hư hỏng, tê liệt do ảnh hưởng của thời tiết khắc nghiệt và nguồn điện không ổn định sau thời gian dài sử dụng. Khi đó, hệ thống đã hết thời hạn bảo hành, khiến việc mời chuyên gia Hàn Quốc sang sửa chữa trở nên tốn kém, mất nhiều thời gian, đồng thời việc thay thế linh kiện chính hãng cũng gặp không ít khó khăn.
Sau đó, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết sẽ không tiếp tục phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài mà chuyển sang sử dụng doanh nghiệp trong nước để khôi phục hệ thống giao thông thông minh (ITS) trên cao tốc TP.HCM – Trung Lương. Đặc biệt, trung tâm quản lý điều hành ITS – được ví như “bộ não” của tuyến đường – có vai trò giám sát và điều phối toàn bộ hoạt động giao thông.
Hệ thống ITS có chức năng thu thập, xử lý dữ liệu và cung cấp thông tin cho các đơn vị quản lý, bảo trì, giám sát tuyến cao tốc nhằm hỗ trợ kịp thời khi xảy ra sự cố. Đồng thời, hệ thống cũng phát cảnh báo qua các bảng điện tử đặt dọc tuyến đường để thông tin đến tài xế. Ngoài ra, với hệ thống camera giám sát được lắp đặt toàn tuyến, ITS còn có khả năng theo dõi tình hình trật tự an toàn giao thông, ghi lại các hành vi vi phạm làm cơ sở cho việc xử phạt nguội.
Đến năm 2020, việc khôi phục và sửa chữa hệ thống ITS được đẩy nhanh tiến độ, chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn 1 có kinh phí khoảng 2,7 tỷ đồng, giai đoạn 2 khoảng 11 tỷ đồng. Đáng chú ý, toàn bộ quá trình sửa chữa đều sử dụng công nghệ do Việt Nam phát triển.
Trong giai đoạn 1, dự án đã đưa vào vận hành 6 bảng hiển thị điện tử VMS và LCS dọc theo 40 km tuyến chính của cao tốc, cùng 45 màn hình giám sát tại Trung tâm quản lý điều hành đặt tại huyện Bình Chánh, TP.HCM. Nhờ đó, tài xế có thể cập nhật thông tin giao thông thời gian thực thông qua các bảng điện tử, trong khi trung tâm điều hành cũng theo dõi tình hình giao thông qua hệ thống camera và cung cấp chỉ dẫn kịp thời cho các phương tiện lưu thông trên tuyến.
Giai đoạn 2 tập trung phục hồi toàn diện hệ thống ITS trên cao tốc, bao gồm sửa chữa thêm 8 bảng VMS và LCS, toàn bộ hệ thống camera giám sát, các thiết bị đếm xe còn lại trên các tuyến đường dẫn vào cao tốc. Đồng thời, các lỗi kỹ thuật còn tồn đọng trong hệ thống cũng được xử lý để đảm bảo tính đồng bộ, đa dạng cả về phần cứng lẫn phần mềm trong quá trình phục hồi.
Trong quá trình sửa sửa, về giải pháp lâu dài, các công ty công nghệ trong nước đã được mời để viết phần mềm riêng cho hệ thống, nhằm không phụ thuộc đối tác nước ngoài.
