Theo Nuclear business platform, Thổ Nhĩ Kỳ nước thuộc nhóm G20 đang theo đuổi một lộ trình đầy tham vọng trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Cụ thể, nước này đang triển khai chiến lược đa dự án nhằm tăng cường an ninh năng lượng, thúc đẩy tăng trưởng công nghiệp và củng cố độc lập công nghệ. Với mục tiêu đạt 7,2 GW công suất điện hạt nhân vào năm 2035 và mở rộng lên 20 GW vào năm 2050, quốc gia này đang đặt nền móng cho một sự phát triển dài hạn và bền vững trong ngành điện hạt nhân.
Vào cuối năm 2024, Bộ trưởng Năng lượng và Tài nguyên Thiên nhiên Thổ Nhĩ Kỳ cho biết trong cuộc phỏng vấn với tờ Hurriyet Daily News rằng, nước này đặt mục tiêu xây dựng ba nhà máy điện hạt nhân vào năm 2035. Nhằm đạt được mục tiêu năng lượng đề ra, Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến xây thêm hai nhà máy mới trong thời gian tới.
Cụ thể, trong khi nhà máy điện hạt nhân Akkuyu đang dần hoàn thành, Thổ Nhĩ Kỳ đồng thời xúc tiến hai dự án điện hạt nhân quy mô lớn tại Sinop và Thrace, cũng như nghiên cứu công nghệ Lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR). Việc phát triển nhiều sáng kiến hạt nhân song song giúp Thổ Nhĩ Kỳ tận dụng các mối quan hệ đối tác quốc tế đa dạng và công nghệ tiên tiến. Điều này từng bước khẳng định vị thế là một nhân tố chủ chốt trong ngành công nghiệp hạt nhân toàn cầu.
Khi Thổ Nhĩ Kỳ lên kế hoạch xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên mang tên Akkuyu, theo World Nuclear News, Trung Quốc từng bày tỏ sự quan tâm và tham gia các cuộc đàm phán về hợp tác hạt nhân với Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, dự án Akkuyu sau cùng được ký kết với Tập đoàn Năng lượng Hạt nhân Nga Rosatom vào năm 2010.
Nhà máy điện hạt nhân Akkuyu là cơ sở hạt nhân vận hành đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ, có công suất 4,8 GW tại tỉnh Mersin, được phát triển theo mô hình "Xây dựng - Sở hữu - Vận hành". Với 4 lò phản ứng VVER-1200 thuộc thế hệ III+, nhà máy này sẽ cung cấp khoảng 10% nhu cầu điện quốc gia khi hoàn thành. Dự án có tổng chi phí khoảng 24 - 25 tỷ USD
Đáng chú ý hơn, Akkuyu đã mang lại 7,5 tỷ USD đóng góp cho nền kinh tế địa phương và đạt tỷ lệ nội địa hóa 56%. Thổ Nhĩ Kỳ đặt mục tiêu nâng mức đóng góp này lên ít nhất 10 tỷ USD vào năm 2028 và tăng tỷ lệ nội địa hóa lên hơn 80% cho các dự án hạt nhân tiếp theo.
Trong quá trình xây dựng, phía Nga đã áp dụng các mô hình thiết kế 3D tiên tiến để mô phỏng chính xác cấu trúc, thiết bị và quy trình vận hành của nhà máy. Công nghệ này cho phép kiểm tra và điều chỉnh thiết kế trước khi triển khai thực tế, giúp phát hiện sớm và khắc phục các vấn đề tiềm ẩn, từ đó nâng cao độ an toàn và hiệu quả thi công.
Hệ thống điều khiển và giám sát tại Akkuyu được số hóa và tự động hóa hoàn toàn, cho phép theo dõi và kiểm soát toàn bộ hoạt động nhà máy từ xa. Nhờ các thuật toán tiên tiến, hệ thống có thể phát hiện sớm bất thường, giảm thiểu rủi ro sự cố và đảm bảo khả năng phản ứng nhanh trong các tình huống khẩn cấp.
Bên cạnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ phân tích dữ liệu cũng được ứng dụng để triển khai bảo trì dự đoán. Dữ liệu thu thập từ cảm biến và thiết bị được phân tích để dự báo thời điểm cần bảo trì hoặc thay thế, từ đó kéo dài tuổi thọ và nâng cao hiệu suất vận hành của nhà máy.
Đối với dự án nhà máy điện hạt nhân mới tại Sinop, Thổ Nhĩ Kỳ đã làm việc với các đối tác từ Hàn Quốc và Trung Quốc để thảo luận về công nghệ và phương thức xây dựng. Song song đó, theo World Nuclear Association, vào năm 2022, Thổ Nhĩ Kỳ cũng bắt đầu nghiên cứu khả năng xây dựng nhà máy điện hạt nhân thứ ba tại khu vực Đông Thrace, phía tây bắc đất nước. Dự án này hiện đang trong quá trình đàm phán với Hàn Quốc, Trung Quốc và Mỹ về công nghệ xây dựng.
Trong đó, nhà máy điện hạt nhân lớn thứ ba tại Thrace, thuộc tỉnh Kirklareli dự kiến đạt công suất 5,6 GW. Một đề xuất được đưa ra đó là để Tập đoàn Đầu tư Điện lực Nhà nước Trung Quốc (SPIC) dẫn dắt, triển khai các lò phản ứng CAP1400. Đây là dòng lò thế hệ mới, được thiết kế với các tính năng an toàn và hiệu suất được cải thiện, phù hợp với định hướng công nghệ tiên tiến mà Thổ Nhĩ Kỳ đang theo đuổi.
"Xét về công nghệ điện hạt nhân, Trung Quốc hiện đang dẫn đầu thế giới", giáo sư Jacopo Buongiorno, chuyên gia khoa học và kỹ thuật hạt nhân tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nhận định. Tính theo số lượng lò phản ứng đang vận hành, Trung Quốc hiện đứng thứ ba toàn cầu với 55 lò và tổng công suất vượt 53 gigawatt.
Trên thực tế, Trung Quốc đã đạt nhiều bước tiến lớn trong việc ứng dụng công nghệ vào thiết kế và vận hành nhà máy điện hạt nhân. Đặc biệt, dự án lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR) mang tên Linglong One tại tỉnh Hải Nam đã triển khai hệ thống điều khiển thông minh – được ví như "bộ não trung tâm" của nhà máy – giúp tích hợp các chức năng an toàn, tăng cường khả năng kiểm soát và nâng cao hiệu suất vận hành.
Việc đồng thời phát triển các nhà máy Akkuyu, Sinop và Thrace giúp Thổ Nhĩ Kỳ mở rộng nhanh chóng quy mô chương trình năng lượng hạt nhân, đồng thời tận dụng lợi thế từ sự đa dạng trong chuyên môn công nghệ và mô hình tài chính.
Bộ trưởng Năng lượng và Tài nguyên Thiên nhiên Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, năm 2025, nước này sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về công nghệ và mô hình phát triển cho hai nhà máy hạt nhân mới. Qua đó, tổng công suất điện hạt nhân quốc gia này được nâng lên 7.200 megawatt.
