Các sàn thương mại điện tử (TMĐT) Shopee, TikTok Shop hiện đi đúng mô hình của Grab hơn 10 năm trước, khi dần cắt giảm các chính sách thưởng và khuyến mại. Shopee và TikTok Shop đã thông báo tăng phí sàn từ 1/4.
Nhà bán hàng bị xoay như chong chóng
Trả lời phóng viên Báo Điện tử VTC News, bà Nguyễn Ngọc Hương - nhà sáng lập thương hiệu rau má Quảng Thanh, Phó Giám đốc Công ty Thiên Nhiên Việt, cho biết kinh doanh trên sàn TMĐT vài năm trở lại đây bùng nổ mạnh mẽ, nhà bán cùng nhau mang hàng lên sàn không còn lạ. Nhiều người xem sàn TMĐT là kênh chính, khởi nghiệp đi lên từ sàn và Quảng Thanh cũng không nằm ngoài xu thế.
Bán hàng trên sàn TMĐT không còn "màu hồng" khi bị tăng phí, chịu nhiều o ép, nhà bán hàng đang tìm nhiều hướng mới để tiếp cận khách mua. (Ảnh: Hà Linh)
Phải thừa nhận việc bán hàng trên sàn TMĐT không chỉ mang lại doanh thu mà còn giúp thương hiệu tiếp cận được với nhiều người dùng hơn, cũng là cơ sở cho người tiêu dùng đối chứng sản phẩm.
Nhưng hơn một năm trở lại đây, các sàn có rất nhiều thay đổi, buộc nhà bán hàng phải liên tục cập nhật thông tin thay đổi từ sàn. Ví dụ, từ khoảng giữa năm 2024, Shopee mở tính năng bán hàng thông qua Shopee Live, cho phép người mua được đăng tải các video trên sàn. Các thuế phí được cập nhật 3 tháng một lần.
Bà Hương cho biết mới nhất là từ ngày 1/4 này, các sàn TMĐT và nền tảng số có chức năng thanh toán sẽ thực hiện khấu trừ, nộp thuế thay và kê khai số thuế đã khấu trừ cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Điều này buộc cả nền tảng lẫn nhà bán hàng phải điều chỉnh chiến lược giá, làm tăng phí bán hàng và giá sản phẩm, ảnh hưởng đến sức mua của người tiêu dùng.
Song song đó, cũng từ 1/4, Shopee, TikTok Shop áp dụng tăng phí cố định với các nhà bán hàng từ 1-10% tùy ngành hàng, gian hàng. Shopee còn ngừng cung cấp miễn phí một số gói hỗ trợ nhà bán khác liên quan, thu phí cố định vận chuyển trả hàng.
Đặc biệt, từ cuối năm 2024, các sàn có xu hướng tập trung mạnh mẽ vào việc cải thiện trải nghiệm người mua hàng, nên các quy định thời gian gần đây được cập nhật và thay đổi liên tục, nhất là các vấn đề ảnh hưởng trực tiếp trải nghiệm người dùng, như tỷ lệ phản hồi, đơn hoàn, đơn giao không thành công.
"Sự thay đổi liên tục như vậy khiến nhà bán hàng như chúng tôi không thể lường trước hết các vấn đề xảy ra. Chiến lược và kế hoạch kinh doanh phải cập nhật để linh hoạt theo những thay đổi của sàn. Các chính sách, quy định mới khiến doanh nghiệp càng phải cẩn thận hơn trong từng khâu, phải tìm ra quy trình làm việc tối ưu nhất với tình hình nhân sự, để tránh vi phạm", chị Ngọc Hương cho biết.
Gần đây, Shopee còn có quy định người bán phải tự chịu phí hoàn hàng (trước đây là sàn chịu) trong tình huống khách đặt hàng nhưng không nhận. Điều này tiềm ẩn rủi ro nhà bán hàng phải chịu thêm những khoản phí phát sinh không lường trước. Và cũng sẽ tạo nên những rủi ro cạnh tranh không lành mạnh, khi đối thủ gây bất lợi cho những nhà bán hàng.
165.000 shop rời bỏ sàn thương mại điện tử trong năm 2024 cho thấy xu hướng nhà bán hàng đang tìm cách rời sàn, xây kênh bán hàng riêng. (Ảnh: Hà Linh)
Một vấn đề nổi cộm nữa là sàn có thể đột ngột xóa sản phẩm đã có lịch sử bán của shop nhiều năm xây dựng, làm shop bị mất lượt bán, lượt đánh giá và làm giảm lợi thế cạnh tranh, giảm doanh thu của shop rất đáng kể.
Nhà sáng lập Thế Giới Giấy Mai Quốc Bình cho rằng bán hàng trên sàn TMĐT là xu hướng không thể đứng ngoài. Cũng vì vậy mà chuyện phí tăng liên tục, đi kèm các chính sách ngày càng siết chặt của sàn với nhà bán hàng là tất yếu, vì Shopee hay Tik Tok đã đông khách, trở thành "chợ" không thể thiếu của nhà bán hàng.
Theo ông Bình, các sàn TMĐT hiện nay đang đi đúng câu chuyện của Grab.
"Đầu tiên họ tạo ra rất nhiều traffic, hàng tỷ lượt traffic mỗi tháng sau đó mời nhà bán đưa hàng lên bán. Họ tạo sẵn sân chơi rồi, mời khách lên bán và người bán chỉ nghĩ đơn giản như mang hàng ra chợ, có sạp hàng thì bày hàng bán thôi, rất đơn giản, tiện dụng.
Nhưng ngày trước một người bán 3 người mua, giờ thì 3 người bán phải cạnh tranh để có được một khách. Hơn nữa, các nền tảng đến lúc đạt được độ lớn rồi thì phải tối ưu hóa để tìm kiếm lợi nhuận, mà tăng phí là cách đầu tiên họ làm", ông Bình nói.
Cuộc chiến giá và hàng kém chất lượng từ sàn TMĐT
Trao đổi với phóng viên Báo Điện tử VTC News, CEO Nguyễn Ngọc Luận, nhà sáng lập thương hiệu Meet More Coffee, nói rằng các sàn tuyên bố bảo vệ người tiêu dùng nhưng thực tế là bảo vệ sàn, với kiểu kích thích người tiêu dùng mua càng nhiều càng tốt.
Nhưng doanh nghiệp, nhà bán hàng trên sàn thì vướng đủ thứ. Trong đó, sàn cho phép khách hàng mua sản phẩm nhưng không thích thì trả lại, và người bán phải chịu chi phí thu hồi.
"Đó là thiệt thòi lớn dù doanh nghiệp đang phải trả rất nhiều chi phí cho sàn. Nếu tính tổng các chi phí phải trả để bán hàng hiện đã chiếm khoảng 40-50% từ phí sàn, phí vận hành, phí thanh toán, khuyến mãi... Chưa kể người bán phải tự quảng cáo và tham gia các chương trình khuyến mãi của sàn liên tục diễn ra, nhưng hàng hóa không phải dễ bán, mà phải cạnh tranh khắc nghiệt khi hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng giá rẻ tràn lan", ông Luận tính.
Cuộc chiến giá trên sàn đẩy các nhà sản xuất, nhà bán hàng vào thế khó đối đầu hàng giả, hàng kém chất lượng. (Ảnh minh hoa: P. Minh)
Trong khi với cửa hàng truyền thống, chi phí bán hàng chỉ khoảng 30%, nhưng người bán quản lý được khách hàng của mình.
Đáng chú ý nhất theo ông Luận là cuộc đua giá với liên tục các chương trình giảm giá hàng hóa xuống rất thấp do sàn đưa ra.
"Sàn không mất gì cả, thỉnh thoảng cho vài suất miễn phí ship thôi. Doanh nghiệp nào khuyến mãi cao nhất thì được đẩy lên, hiểu nôm na là ở vị trí mà người mua hàng nhìn thấy đầu tiên.
Ví dụ đợt 8/3, sàn thông báo Meet More sẽ tham gia chương trình megasale và phải giảm giá 30%, nhưng doanh nghiệp chỉ giảm 20%, thì chỉ được 'nổi' lên ít thôi… Nhà bán nào chấp nhận giảm sâu hơn thì hiển nhiên được ở vị trí tốt, cứ khuyến mãi nhiều thì được đẩy lên vị trí ưu tiên", ông Luận nói thêm.
Để bán được hàng, cứ thế các chương trình khuyến mãi diễn ra ồ ạt, cùng nhau kéo giá hàng hóa đi xuống. Nhưng cuộc đua giá không mang lại nhiều lợi ích cho người dùng mà kéo chất lượng hàng hóa đi xuống.
Doanh nhân này cho rằng doanh nghiệp sản xuất bền vững phải đầu tư nguyên liệu, nguyên cứu sản phẩm, đầu tư máy móc, dây chuyền sản xuất và chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm ở thời buổi công nghệ hiện nay gần như minh bạch. Nhưng lên sàn, hàng hóa là phải rẻ, phải khuyến mãi, càng rẻ càng tốt.
Sàn TMĐT đã tạo cho người dùng thói quen đòi hỏi giá rẻ, nhưng rẻ quá thì chất lượng không thể tương ứng.
Ông Mai Quốc Bình ví dụ như ngành giấy của ông, một sản phẩm nhìn bên ngoài giống hệt gói giấy của Thế Giới Giấy được quảng cáo trên sàn là hàng xịn với giá 12.000 đồng. Trong khi sản phẩm này giá thành doanh nghiệp sản xuất đã 32.000 đồng. Ông mua về tháo ra mới thấy bên trong ruột giấy rất đen, giấy mềm…
"Tôi khẳng định không thể nào có ngon, rẻ mà xịn được. Văn hóa tiêu dùng phải là tiện ích, tiện lợi và phù hợp. Mình đi mua hàng, cầm sản phẩm lên phải quan tâm đến thành phần, tính năng của sản phẩm có phù hợp với mình không, chứ không phải xem giá có rẻ hơn sản phẩm nào đó không, khuyến mãi có nhiều không rồi quyết định mua và không biết nó có phù hợp với mình không. Tư duy tiêu dùng của mình tạo ra chất lượng sản phẩm của mình", ông Bình nói.
Bà Ngọc Hương cho rằng các chính sách giá và phí cùng nhiều quy định khác của sàn TMĐT đang chèn ép người bán, làm cho các nhà sản xuất phải cắt lỗ, người tiêu dùng phải chịu chi phí mua hàng cao hơn so với trước đây. Nếu tiếp tục, nhà bán hàng sẽ ngày càng bị kiệt quệ, nhất là các nhà bán hàng nhỏ.
Đây cũng là lý do mà Báo cáo thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2024 của Metric mới công bố, cho thấy số lượng cửa hàng phát sinh đơn hàng trên 5 sàn lớn trong năm qua giảm 20,25% - tương ứng 165.000 shop rời bỏ TMĐT.
Các nhà bán hàng cho rằng chi phí kinh doanh trên sàn ngày càng cao, trong khi cuộc chiến giảm giá khiến lợi nhuận sụt giảm. Việc rời bỏ sàn là điều khó tránh khỏi khi càng bán càng lỗ.
