Korea JoongAng Daily đưa tin, hai nhà khoa học danh tiếng nhất Hàn Quốc, những người đầu tiên được phong danh hiệu “Học giả Quốc gia” hay “Giáo sư Ngôi sao” (National Scholars / Star Faculty) – danh hiệu dành cho các nhà nghiên cứu đạt danh tiếng quốc tế – gần đây đã gia nhập các trường đại học Trung Quốc. Sự việc này làm dấy lên lo ngại rằng Hàn Quốc đang thất bại trong việc giữ chân nhân tài chủ chốt trong khoa học cơ bản, đặc biệt ở các lĩnh vực chiến lược như bán dẫn, pin và công nghệ lượng tử.
Theo các nguồn tin trong ngành, ông Lee Young-hee, chuyên gia hàng đầu thế giới về nghiên cứu ống nano carbon (CNT) và giáo sư danh dự tại Đại học Sungkyunkwan, đã nhận vị trí tại Đại học Công nghệ Hồ Bắc, Trung Quốc. Ông hiện dẫn dắt một viện nghiên cứu về bán dẫn và công nghệ lượng tử tại đây. Trước đó, ông Lee là giám đốc nghiên cứu vật lý nano tại Viện Khoa học Cơ bản (IBS), nhưng sau khi nghỉ hưu mà không tìm được vị trí nghiên cứu ổn định tại Hàn Quốc, ông đã chấp nhận lời mời từ Trung Quốc.
Năm 2024, nhà vật lý lý thuyết Lee Ki-myeong, cựu phó chủ tịch Viện Nghiên cứu Cao cấp Hàn Quốc, cũng chuyển sang Trung Quốc sau khi nghỉ hưu. Ông gia nhập Viện Khoa học và Ứng dụng Toán học Bắc Kinh với vai trò giáo sư.
Cả hai ông Lee Young-hee và Lee Ki-myeong đều được Bộ Giáo dục và Quỹ Nghiên cứu Quốc gia Hàn Quốc phong danh hiệu “Giáo sư Ngôi sao” lần lượt vào năm 2005 và 2006. Trong khi Hàn Quốc không tạo điều kiện cho các thiên tài này, Trung Quốc đang tăng gấp đôi nỗ lực săn lùng nhà khoa học và kỹ sư giữa cuộc chiến công nghệ toàn cầu.
Khi nhiệm kỳ của ông Lee Young-hee kết thúc vào năm 2023, IBS đã đóng cửa trung tâm nghiên cứu vật lý nano của ông. Từ năm 2012, trung tâm này, dưới sự dẫn dắt của ông Lee, là một trong những đơn vị hàng đầu thế giới về ống nano carbon, graphene, cấu trúc bán dẫn 2D và chất xúc tác phân tách nước. Ông Lee nằm trong top 1% nhà khoa học được trích dẫn nhiều nhất từ năm 2018.
Tuy nhiên, theo quy định của IBS, các trung tâm nghiên cứu gắn với một nhà nghiên cứu chính có vị trí toàn thời gian tại trường đại học Hàn Quốc. Việc ông Lee nghỉ hưu khiến trung tâm vật lý nano đóng cửa vào cuối 2023, khiến khoảng 20 nhà nghiên cứu phải chuyển đến các cơ sở khác. Ông Lee tiếp tục làm giáo sư không biên chế tại Đại học Sungkyunkwan, nhưng hợp đồng này sẽ kết thúc vào tháng 8. Ông đã gửi nhiều đề xuất đến Bộ Khoa học và Công nghệ Thông tin Hàn Quốc để tiếp tục nghiên cứu trong nước, nhưng đều bị từ chối.
Khi được JoongAng Ilbo, một chi nhánh của Korea JoongAng Daily, liên hệ, ông Lee từ chối bình luận.
Sau khi chuyển sang Trung Quốc, Đại học Công nghệ Hồ Bắc ở Vũ Hán đã xây dựng một cơ sở nghiên cứu rộng 17.200 m² dành riêng cho vật liệu lượng tử chiều thấp. Trường này đang tích cực tuyển dụng nhà nghiên cứu cho nhóm của ông Lee, cung cấp thiết bị tiên tiến, lương năm 260.000 nhân dân tệ (36.000 USD), cùng trợ cấp nhà ở và chi phí khởi nghiệp. Các lĩnh vực nghiên cứu bao gồm bán dẫn 2D và pin mặt trời.
Trung Quốc săn lùng nhân tài toàn cầu
Chiến lược thu hút nhân tài hàng đầu thế giới của Trung Quốc không phải mới. Theo báo cáo năm 2021 của Dịch vụ Nghiên cứu Quốc hội Mỹ, trong khi nhiều nước tập trung kiểm soát dòng chảy công nghệ ứng dụng, Trung Quốc ưu tiên đưa nhân tài khoa học cơ bản vào trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025).
Tháng 1/2025, một nhóm nghiên cứu Trung Quốc công bố thuật toán có thể tăng hiệu suất GPU Nvidia cũ lên 800 lần, đủ để chạy các tính toán hàng không vũ trụ hoặc quốc phòng trên phần cứng dân dụng. Điều gây bất ngờ là nghiên cứu đến từ Đại học MSU-BIT Thâm Quyến, một liên doanh giữa Đại học Quốc gia Moskva và Viện Công nghệ Bắc Kinh, thành lập năm 2017. Tại đây, các giáo sư Nga giảng dạy sinh viên Trung Quốc, và sinh viên học tiếng Nga để hiểu bài giảng. TP. Thâm Quyến cung cấp lương gấp đôi đến gấp ba mức trung bình của giáo sư Trung Quốc, theo giáo sư Kim Jung-keun từ trường này.
Thâm Quyến, thường được gọi là “Thung lũng Silicon của Trung Quốc”, đã trở thành trung tâm nghiên cứu mới, với các chi nhánh của Đại học Hồng Kông Trung Quốc (2014), Viện Công nghệ Cáp Nhĩ Tân (2016), Đại học Trung Sơn (2020), và các trung tâm hợp tác với Đại học Thanh Hoa và Georgia Tech (2014, 2020). Nhiều sinh viên tốt nghiệp từ đây làm việc cho Huawei.
Ngày 15/4/2025, chính quyền ông Donald Trump cấm xuất khẩu chip H20 của Nvidia sang Trung Quốc. Tuy nhiên, CEO Nvidia Jensen Huang cảnh báo rằng việc chặn Trung Quốc sẽ thúc đẩy Bắc Kinh tự phát triển, có thể vượt qua các công ty như Nvidia. Các nhà sản xuất chip Trung Quốc như Huawei và Cambricon tiếp tục đổi mới qua thiết kế, khoa học vật liệu và phát triển thuật toán, làm giảm tác động của lệnh cấm Mỹ.
Áp lực lên ngành bán dẫn Hàn Quốc
Sự phát triển R&D nhanh chóng của Trung Quốc đang gây áp lực lên ngành bán dẫn Hàn Quốc. Tháng 3/2025, truyền thông Trung Quốc đưa tin Samsung Electronics sử dụng công nghệ liên kết NAND do nhà sản xuất nội địa Yangtze Memory Technologies (YMTC) cấp bằng sáng chế.
Các chuyên gia Hàn Quốc không bất ngờ. “YMTC là công ty đầu tiên trong ngành áp dụng công nghệ liên kết vào sản xuất hàng loạt,” một nhà nghiên cứu tại viện nghiên cứu bộ nhớ Hàn Quốc cho biết. “Họ tuyển rất nhiều nhà nghiên cứu trình độ tiến sĩ, tốc độ phát triển đáng sợ".
“Chiến lược R&D của Trung Quốc giống như một cuộc chạy tiếp sức,” một giáo sư Đại học Quốc gia Seoul nhận định. “Nếu một nhà nghiên cứu gục ngã, người khác sẽ tiếp tục. Không thể cạnh tranh với quy mô đó".
Trong giới giáo sư kỹ thuật Hàn Quốc, câu chuyện về lời mời từ Trung Quốc ngày càng phổ biến. Các giáo sư có bằng sáng chế trong bán dẫn, điện tử và vật liệu nhận được đề xuất chi tiết từ các trường đại học Trung Quốc. “Giống như một cuốn cẩm nang du lịch – liệt kê lương và quỹ nghiên cứu theo vùng hoặc tỉnh,” một giáo sư kỹ thuật tại Seoul kể. Một số còn đề nghị trả khoản lớn nếu mang theo cả phòng thí nghiệm. Người này từ chối vì đang tham gia dự án quốc gia, nhưng thừa nhận “lời mời gây sốc và hấp dẫn".
Trong khi Trung Quốc mở rộng R&D, chiến lược nhân tài bán dẫn của Hàn Quốc tập trung vào tăng chỉ tiêu đại học cho các khoa liên quan đến ngành. Các chuyên gia cho rằng điều này chưa đủ.
“Việc đào tạo chuyên gia bán dẫn ở bậc đại học là vô lý”, một giáo sư từ KAIST tham gia đào tạo bán dẫn nhận xét. Bốn năm không đủ để xây dựng nền tảng toán học và kỹ thuật, và số lượng giảng viên quá hạn chế để phát triển chương trình nghiêm túc.
“Chúng ta cần mở rộng chương trình thạc sĩ cho nghiên cứu bán dẫn”, giáo sư Lee Hi-deok từ Đại học Quốc gia Chungnam nhấn mạnh. “Đó mới là nơi mang lại lợi ích thực sự cho ngành".
