Bác sĩ Dương Minh Tuấn, Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, mới đây khoa đã tiếp nhận trường hợp bệnh nhân nam (22 tuổi, tại Hà Nội) được người nhà đưa vào cấp cứu. Bệnh nhân đến trong tình trạng hai chân "mềm nhũn", không thể tự đứng dậy.
Bệnh nhân chia sẻ, trước đó chỉ một ngày, cậu bị ho nhẹ, đau họng. Cậu đã ghé hiệu thuốc gần nhà mua “thuốc ho mạnh cho nhanh khỏi”. Sau khi uống thuốc, bệnh nhân đi ngủ. Sáng hôm sau, bệnh nhân xuất hiện tình trạng trên. Nam thanh niên là một người có sức khỏe tốt, chăm thể thao.
Bệnh nhân nói thêm, khi tỉnh dậy, cậu hoàn toàn tỉnh táo nhưng không thể ngồi dậy được, hai chân gần như liệt mềm.
Bác sĩ Tuấn cho hay, sau khi xem các loại thuốc bệnh nhân đã uống, bác sĩ phát hiện các thuốc đó là corticoid liều cao. Kết quả điện tim và xét nghiệm cho thấy kali máu của bệnh nhân giảm sâu. Đây là tình trạng hạ kali cấp do dùng corticoid không kiểm soát.
Trường hợp của bệnh nhân này không phải là trường hợp hiếm, bác sĩ Tuấn cho biết. Chỉ trong vài tuần gần đây, Khoa Nội tiết – Đái tháo đường của Bệnh viện Bạch Mai đã liên tục tiếp nhận nhiều người trẻ, khỏe mạnh gặp tình trạng tương tự: ho, cảm nhẹ, tự mua thuốc tại hiệu thuốc, được kê corticoid uống rồi rơi vào tình trạng liệt hai chân cấp tính.
Nhiều bệnh nhân bị liệt hai chân cấp tính do sử dụng corticoid liều cao (Ảnh minh họa).
Nguy cơ từ corticoid
Hạ kali máu thường bị xem nhẹ, nhưng khi kali tụt xuống mức thấp, cơ thể bắt đầu vận hành như một "hệ thống bị cắt điện": cơ bắp yếu dần, phản xạ giảm, việc đứng lên – đi lại trở nên vô cùng khó khăn. Một số bệnh nhân đang khỏe mạnh bình thường chỉ sau một đêm đã không thể tự nhấc chân khỏi giường.
Bác sĩ Tuấn giải thích, cơ chế gây liệt được giải thích rất rõ ràng: corticoid liều cao khiến thận tăng thải kali ra ngoài, đồng thời đẩy kali từ máu vào trong tế bào. Khi lượng kali trong máu hạ xuống, tế bào cơ không thể dẫn truyền tín hiệu, khiến người bệnh rơi vào tình trạng liệt mềm. Điều đặc biệt là họ vẫn cảm nhận được đôi chân, đầu óc hoàn toàn tỉnh táo, nhưng chân lại “không chịu nghe lời”.
Nhiều bệnh nhân chỉ hồi phục khi được truyền kali và nồng độ trở về mức an toàn. Phần lớn trường hợp trẻ tuổi đáp ứng tốt sau vài giờ, nhưng với họ, đó là trải nghiệm khiến ai cũng “hoảng sợ” và thề không dám tự ý mua thuốc nữa.
Cảnh báo thói quen tự ý dùng thuốc
Bác sĩ Tuấn cảnh báo hiện nay, tình trạng người dân tự mua thuốc chứa corticoid để trị các triệu chứng đơn giản như: ho, đau họng, dị ứng rất phổ biến. Nhiều người nghĩ "corticoid chỉ là thuốc giảm viêm, uống vài viên sẽ không sao". Nhưng thực tế, đây là nhóm thuốc cực mạnh, chỉ được dùng cho các bệnh lý có chỉ định rõ ràng như: hen phế quản, lupus, viêm khớp… và phải được bác sĩ theo dõi chặt chẽ.
Dùng corticoid tùy tiện có thể gây nhiều hệ lụy: tăng đường huyết, tăng huyết áp, bùng phát nhiễm trùng, giữ nước, loãng xương, và đặc biệt là hạ kali nguy hiểm dẫn đến liệt tạm thời. Không ít trường hợp nhập viện trong tình trạng nặng, thậm chí phải theo dõi sát vì nguy cơ rối loạn nhịp tim do mất cân bằng điện giải.
Nguy hiểm hơn, nhiều loại thuốc ho, thuốc dị ứng, thuốc cảm trên thị trường được pha trộn corticoid nhưng người mua không đọc hoặc không hiểu thành phần, dẫn đến sử dụng kéo dài hoặc dùng liều quá cao.
Để tránh nguy cơ hạ kali và liệt do corticoid, bác sĩ Tuấn đưa ra một số lưu ý sau:
- Tuyệt đối không tự mua thuốc chứa corticoid khi không có đơn của bác sĩ.
- Ho, viêm họng nhẹ: ưu tiên chăm sóc tại nhà, tránh phụ thuộc thuốc mạnh. Chăm sóc bằng cách uống nước ấm, súc miệng nước muối, giữ ấm vùng cổ…
- Triệu chứng nặng kéo dài: cần khám tại cơ sở y tế để xác định nguyên nhân.
- Đang dùng thuốc theo toa: tuân thủ liều lượng, không tự tăng – tự giảm.
- Xuất hiện yếu cơ, tê bì, chuột rút bất thường: đi khám ngay vì có thể là dấu hiệu của hạ kali máu.
