Từ ngày 1-9, Philippines sẽ chính thức ngưng nhập khẩu gạo trong 60 ngày. Động thái này được dự báo sẽ tác động mạnh đến thị trường lúa gạo Việt Nam, khi giá đang ở mức thấp và nhiều khó khăn của doanh nghiệp (DN) chưa được tháo gỡ.
Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động ngày 29-8, ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp), cho biết giá lúa gạo hiện đã về mức thấp nhất trong vài năm qua, tương đương thời điểm trước khi Ấn Độ ban hành lệnh cấm xuất khẩu gạo vào tháng 7-2023.
Theo ông Trọng, từ đầu tháng 8, sau thông tin Philippines sẽ tạm ngừng nhập khẩu, nhiều DN tranh thủ gom hàng khiến giá tăng. Tuy nhiên, sang nửa cuối tháng, thị trường lại hạ nhiệt khi khách hàng đã mua đủ, cộng thêm nguồn cung từ Thái Lan, Campuchia và sắp tới là Trung Quốc bước vào vụ thu hoạch, khiến giá tiếp tục đi xuống.
Doanh nghiệp giới thiệu gạo xuất khẩu tại hội chợ TP HCM
Ông Trọng nhận định Việt Nam có phần may mắn khi vụ hè thu gần kết thúc. Thực tế, khả năng Philippines chỉ ngừng nhập trong hơn một tháng để hỗ trợ nông dân nước này thu hoạch. Bởi lẽ nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines cuối năm vẫn rất lớn, dự kiến lên tới 5,4 triệu tấn trong năm nay, tăng so với 4,6 triệu tấn của 2024. "Họ tạm ngưng nhập để hỗ trợ giá trong nước, khi thu hoạch xong sẽ phải quay lại nhập khẩu, bởi giá gạo cao có thể gây lạm phát" - ông nói.
Phân tích sâu hơn, bà Phan Mai Hương, đồng sáng lập Công ty SSResource Media Pte.Ltd (Singapore), cho rằng nông dân là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất khi giá gạo giảm. Ngày 29-8, giá lúa nội địa giữ ở mức thấp, như IR50504 chỉ khoảng 7.700 đồng/kg, IR5451 ở mức 8.000 đồng/kg, Đài Thơm và OM khoảng 8.600 đồng/kg.
Trong khi đó, theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo thơm 5% tấm xuất khẩu chỉ còn 455 - 460 USD/tấn, giảm 5 USD/tấn so với kỳ trước; gạo jasmine duy trì ở mức 545 - 549 USD/tấn. Với gạo trắng 5% tấm, sản lượng Việt Nam xuất khẩu rất ít, trong khi Thái Lan bán ra chỉ 354 - 358 USD/tấn, Ấn Độ ở mức 376 - 380 USD/tấn, tạo áp lực cạnh tranh lớn.
Bà Hương chỉ ra thêm một nút thắt là cơ chế tạm nộp thuế GTGT 5% rồi chờ hoàn thuế đang gây khó cho các DN xuất khẩu. "DN phải nộp thuế ngay khi mua lúa nhưng không biết bao giờ mới được hoàn. Điều này khiến vốn bị ứ đọng, bên thu mua trừ thẳng vào giá lúa để giảm rủi ro. Có DN lớn đang chờ hoàn thuế hàng chục, thậm chí hàng trăm tỉ đồng nên thiếu vốn để mua vào" - bà phân tích. Dù vậy, bà cho rằng vẫn có tín hiệu tích cực khi kho dự trữ quốc gia chuẩn bị mua vào 200.000 tấn, đồng thời các nhà nhập khẩu Philippines cũng đang kiến nghị rút ngắn thời gian tạm dừng nhập khẩu.
Từ góc nhìn hiệp hội, ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch VFA, cho rằng giá gạo xuống thấp do nhiều nguyên nhân, trong đó lớn nhất là đầu ra bị ảnh hưởng bởi Philippines, thị trường nhập khẩu quan trọng nhất, ngừng mua trong 2 tháng tới. "Các DN kỳ vọng sau tháng 11, Philippines nhập lại thì có thể bán hàng. Nhưng hiện nay khó khăn tài chính khiến DN không thể đẩy mạnh thu mua tạm trữ để giữ giá" - ông nói.
Theo ông Nam, những vướng mắc về vốn chưa được tháo gỡ, trong đó đáng kể nhất là thiếu gói vay hỗ trợ lãi suất và tình trạng chậm hoàn thuế GTGT. DN vẫn phải ứng tiền nộp thuế ngay khi mua hàng, làm chi phí đội lên, trong khi chưa rõ thời điểm được hoàn. "Những vấn đề này VFA đã nhiều lần kiến nghị nhưng vẫn chưa có giải pháp" - ông nhấn mạnh.
