Kiểm soát được rủi ro, Trung tâm tài chính quốc tế sẽ thành công

Quốc hội nghe Chính phủ trình Dự thảo Nghị quyết về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam

Cần cơ chế thông thoáng, cởi mở

Sáng 11/6, trong phiên làm việc đầu tiên của Quốc hội ở đợt 2, Kỳ họp thứ chín, Chính phủ đã chính thức trình Quốc hội Dự thảo Nghị quyết về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam (Dự thảo). Trước khi nghe tờ trình, Quốc hội dành thời gian nghe Phó thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình giới thiệu về vai trò và ý nghĩa của Trung tâm tài chính quốc tế (Trung tâm).

Theo Phó thủ tướng, điều kiện cần để xây dựng Trung tâm là quyết tâm chính trị ở cấp cao nhất, uy tín, hấp dẫn cộng đồng quốc tế, ổn định chính trị và kinh tế vĩ mô, thể chế chính sách minh bạch. Cùng với đó là thị trường tài chính có tiềm năng, môi trường kinh doanh thuận lợi; quy mô nền kinh tế đủ lớn, tăng trưởng ổn định, khung pháp lý mở, theo chuẩn mực quốc tế; tính kết nối cao.

Điều kiện đủ là nguồn nhân lực chất lượng cao, kết cấu hạ tầng đồng bộ, hệ sinh thái tài chính phát triển, có tính cạnh tranh và có hệ thống dịch vụ hỗ trợ đầy đủ. “Đây là những điều kiện làm nên tính hấp dẫn của Trung tâm và chúng ta hội tụ đủ các điều kiện này”, Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.

Lãnh đạo Chính phủ cũng nêu mục tiêu cụ thể là thành lập Trung tâm trong năm 2025, đặt tại 2 địa điểm là TP.HCM và TP. Đà Nẵng. Phấn đấu đến năm 2035, Trung tâm thuộc nhóm thứ 75 trung tâm tài chính hàng đầu thế giới theo xếp hạng của GFCI (bao gồm tiêu chí về fintech) và đến năm 2045, vươn lên nhóm 20 trung tâm hành chính hàng đầu thế giới.

Trước Quốc hội, Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình đề   nghị các đại biểu tích cực tham gia góp ý, bổ sung để hoàn thiện Dự thảo, làm sao để có chính sách thông thoáng, cởi mở và đột phá, đủ sức hấp dẫn nhà đầu tư, doanh nghiệp theo đúng tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị.

Thừa ủy quyền Thủ tướng trình bày tờ trình Dự thảo, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, Việt Nam đang là điểm sáng về phát triển và tăng trưởng kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô. Việc phát huy các lợi thế cạnh tranh để hình thành trung tâm tài chính sẽ giúp Việt Nam kết nối thị trường tài chính toàn cầu, thu hút các tổ chức tài chính nước ngoài, tận dụng cơ hội dịch chuyển dòng vốn đầu tư quốc tế.

Việc này còn thúc đẩy phát triển hiệu quả thị trường tài chính Việt Nam, bắt kịp chuẩn mực quốc tế; góp phần phát triển kinh tế bền vững, nâng cao vai trò, vị thế, uy tín và ảnh hưởng của Việt Nam trên trường quốc tế.

Mục đích xây dựng Trung tâm, theo Bộ trưởng, là để thu hút dòng vốn quốc tế phục vụ 3 đột phá chiến lược, các động lực tăng trưởng truyền thống và động lực tăng trưởng mới, phát triển dịch vụ tài chính cao cấp, thử nghiệm và quản lý các thị trường mới do thực tiễn đặt ra. Cùng với đó là hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao, kết nối với kinh tế thế giới và nâng tầm vị thế của Việt Nam trên thị trường tài chính toàn cầu, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng cho biết nhiều chính sách đặc thù áp dụng trong Trung tâm, trong đó có chính sách về ngoại hối, hoạt động ngân hàng, tài chính, phát triển thị trường vốn, thuế…

Nhằm thu hút đầu tư, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào làm việc tại Trung tâm, Dự thảo quy định về ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (thuế suất 10% trong 30 năm, miễn thuế 4 năm đầu và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo). Đồng thời, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực ưu tiên phát triển, miễn thuế thu nhập cá nhân cho nhân lực chất lượng cao, ưu đãi thuế đối với nhiều dịch vụ và giao dịch tại Trung tâm.

Đã lường trước rủi ro

Thảo luận về Dự thảo, nhiều đại biểu bày tỏ tán thành sự cần thiết thành lập Trung tâm như Chính phủ trình. Tuy nhiên, với tỷ lệ thành công rất thấp ở các nước đi trước, một số vị đại biểu lưu ý, cần quan tâm đến quản lý rủi ro.

Theo đại biểu Lê Minh Nam (Hậu Giang), Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, kinh nghiệm cho thấy, các trung tâm tài chính quốc tế có thể gặp khủng hoảng tài chính, rửa tiền, thất thoát vốn, rủi ro hoạt động. Tuy nhiên, nếu kiểm soát quá mức, có thể gây “bó cứng”.

Ông Nam cho rằng, cơ chế chủ động kiểm soát sẽ giúp vận hành Trung tâm yên tâm hơn. “Hệ thống kiểm soát như phanh xe giúp chúng ta tự tin khi vận hành tốc độ cao, tránh hệ lụy, rủi ro ngoài ý muốn”, ông Nam phát biểu.

Tại báo cáo thẩm tra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội nhấn mạnh, cần có cơ chế quản lý nhà nước, cơ chế giám sát, kiểm tra hợp lý, thông thoáng, nhưng phải bảo đảm quản lý được rủi ro, giữ vững an ninh tài chính, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Phát biểu tại tổ, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng đồng tình với nhận định rằng, việc thành lập Trung tâm không dễ dàng và có những rủi ro. Mặc dù đây là mô hình đã có trên thế giới hàng trăm năm, song với Việt Nam, đây vẫn là mô hình rất mới và rất khó.

Về giải quyết tranh chấp, Bộ trưởng nêu điểm khác biệt là, Trung tâm sẽ sử dụng hệ thống luật Common Law. Theo đó, sẽ cho phép áp dụng tiền lệ của những vụ việc tranh chấp tương tự đã xử lý ở các trung tâm tài chính quốc tế khác để áp dụng. Như vậy, khi đã là trung tâm tài chính, thì tất cả những vấn đề liên quan đến xử lý tranh chấp của các trung tâm tài chính sẽ tương đồng và ngôn ngữ giải quyết là tiếng Anh.

“Tới đây, sau thời gian thử nghiệm đến năm 2030, Việt Nam sẽ tính đến chuyện thành lập cơ quan xử lý tranh chấp theo đúng thông lệ. Còn hiện nay, chúng ta rất thận trọng do đây là vấn đề mới”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng trao đổi.

Phân tích về những thuận lợi và rủi ro của Trung tâm tại Việt Nam, Bộ trưởng nhấn mạnh, mục đích lớn nhất khi thành lập Trung tâm là huy động nguồn vốn quốc tế cho nhu cầu phát triển kinh tế trong nước. Đây là một trong những chỉ tiêu quan trọng để đánh giá thành công của Trung tâm và cũng là điều Việt Nam đang rất cần cho mục tiêu tăng trưởng hai con số.

Khẳng định như vậy, song Bộ trưởng Bộ Tài chính nhìn nhận, việc thành lập Trung tâm cũng có rất nhiều rủi ro. Trong đó, rủi ro lớn nhất là, nếu nguồn vốn ngoại tệ huy động từ Trung tâm để phục vụ đất nước không được quản lý chặt chẽ, không có những công cụ kiểm soát, thì dòng vốn có thể bị rút ra nhanh chóng và như vậy sẽ rất nguy hiểm. Nếu điều này xảy ra, sẽ dẫn đến hỗn loạn thị trường, thậm chí khủng hoảng tài chính như kinh nghiệm của Thái Lan năm 2008.

Rủi ro thứ hai là, khi nhà đầu tư chuyển đổi từ ngoại tệ sang tiền Việt Nam để đầu tư trái phiếu, hay ngược lại chuyển từ tiền Việt Nam sang ngoại tệ khi thanh toán…, có thể gây sức ép tỷ giá ở những thời điểm khác nhau.

Tuy vậy, lãnh đạo Bộ Tài chính khẳnh định, hai vấn đề lớn trên đã được Chính phủ lường hết và cũng chuẩn bị rất kỹ. Cùng với việc xây dựng Đề án Thành lập trung tâm tài chính, Chính phủ đã chuẩn bị 8 nghị định nhằm kiểm soát chặt chẽ những rủi ro này. Trong đó, dự kiến có các quy định, điều kiện về đầu tư dài hạn, đầu tư trái phiếu… để có thể dự đoán trước được nhu cầu chuyển đổi của các quỹ, nhà đầu tư…

Bộ trưởng nhìn nhận, nếu kiểm soát được những rủi ro trên, việc triển khai Trung tâm chỉ còn xảy ra hai khả năng: hiệu quả ít và hiệu quả nhiều. Khi có các cơ chế chính sách tốt, nổi trội, phù hợp thông lệ quốc tế, bảo vệ được quyền lợi chính đáng của nhà đầu tư, thì Trung tâm sẽ thu hút được nhiều nhà đầu tư tham gia, từ đó huy động được nguồn vốn lớn cho phát triển kinh tế.

Còn nếu không được như vậy, nguồn vốn huy động sẽ ít hơn, hay nói cách khác, cũng là thành công, nhưng thành công nhỏ hơn. Dẫn chứng cho nhận định này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng chỉ ra, dù TP.HCM chưa thành lập trung tâm tài chính, nhưng thế giới vẫn công nhận TP.HCM là trung tâm tài chính và có xếp hạng.