Đại hạ tầng "bùng nổ" chưa từng có: Từ metro, đường sắt, cao tốc, sân bay đến mạng lưới đô thị TOD

Thực tế, phát triển hạ tầng đang diễn ra mạnh mẽ trên khắp các tỉnh, thành là minh chứng cho lời nhấn mạnh của Thủ tướng. Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng tốc hạ tầng với quy mô chưa từng có. Chỉ tính riêng ngày 19/8 vừa qua, hơn 250 dự án hạ tầng lớn được khởi công hoặc khánh thành tại 80 điểm cầu trên cả nước, với tổng vốn đầu tư huy động vượt 1,2 triệu tỷ đồng – con số kỷ lục trong lịch sử phát triển hạ tầng Việt Nam. Tới đây, ngày 19/12, 198 dự án, công trình với tổng vốn đầu tư hơn 980.000 tỷ đồng sẽ được khởi công, khánh thành.

Trong bức tranh hạ tầng đang hình thành, một số dự án nổi bật thu hút sự chú ý không chỉ bởi quy mô mà còn đặt nền móng cho sự kết nối, phát triển đô thị và tăng trưởng kinh tế dài hạn của Việt Nam.

Đường sắt cao tốc Bắc - Nam: Trục "xương sống" mới của đất nước

Đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam được xem là trục "xương sống" kết nối 20 tỉnh, thành dọc chiều dài đất nước dài 1.541 km. Với tổng mức đầu tư hơn 67 tỷ USD, đây là dự án hạ tầng công lớn nhất trong lịch sử Việt Nam, cả về quy mô, vốn đầu tư lẫn tác động chiến lược tới kinh tế – xã hội. Dự án dự kiến khởi công trước ngày 31/12/2026 và hoàn thành vào năm 2035.

Khi đi vào vận hành, tuyến đường sắt cao tốc sẽ rút ngắn thời gian di chuyển từ Hà Nội đến TP.HCM chỉ còn 5–6 giờ, tạo bước ngoặt cho giao thông Bắc – Nam, giảm tải cho các tuyến đường bộ, sân bay và trung tâm logistics hiện hữu. Mỗi ga lớn trên tuyến được kỳ vọng trở thành "đô thị ga", kết hợp trung tâm dịch vụ, thương mại, logistics và khu dân cư mở ra các cực tăng trưởng mới dọc hành lang Bắc – Nam.

Trục hạ tầng quốc gia: Tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông

Một trụ cột đường bộ quy mô chưa từng có đang hình thành là dự án đường bộ cao tốc Bắc – Nam phía Đông. Tuyến đường dài 729 km, đi qua 12 tỉnh, thành với tổng vốn đầu tư gần 147.000 tỷ đồng (tương đương 6 tỷ USD). Đến nay, dự án đã có 6 dự án thành phần đi vào khai thác, còn 6 dự án đang được đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm hoàn thành, đưa tuyến chính của dự án vào khai thác dịp 19/12.

Khi hoàn thiện, cao tốc Bắc – Nam phía Đông sẽ giảm tải Quốc lộ 1A, rút ngắn thời gian vận chuyển hàng hóa, kích hoạt chuỗi khu công nghiệp – logistics – đô thị mới dọc tuyến cao tốc.

Đặc biệt, tuyến đường cao tốc Bắc - Nam hình thành "trục xương sống kép" cùng với đường sắt cao tốc Bắc – Nam trong tương lai tạo nền tảng cho một mạng lưới giao thông Bắc – Nam hiện đại, đa phương thức và liên thông. Lần đầu tiên Việt Nam có hai trục Bắc – Nam song song gồm cao tốc và đường sắt cao tốc.

Sân bay Long Thành - Gia Bình: Trục hàng không đột phá

Dự án sân bay lớn nhất Việt Nam - sân bay Long Thành chuẩn bị tiến tới dấu mộc quan trọng - đón chuyến bay đầu tiên vào ngày 19/12 tới đây. Sau hơn 4 năm thi công, sân bay Long Thành rộng 5.000 ha (thuộc xã Long Thành, tỉnh Đồng Nai), quy mô 336.630 tỷ đồng (tương đương 16 tỷ USD) đã hình thành rõ nét các hạng mục chính. Khi hoàn thành, sân bay lớn nhất Việt Nam sẽ có công suất phục vụ lên đến 100 triệu lượt hành khách mỗi năm.

Dự án xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình (Bắc Ninh) lớn thứ 2 Việt Nam có quy mô 1.960 ha, tổng vốn đầu tư khoảng 196.378 tỷ đồng (tương đương gần 8 tỷ USD). Mục tiêu hướng tới đạt tiêu chuẩn dịch vụ cảng hàng không quốc tế 5 sao, thuộc nhóm 10 cảng hàng không 5 sao hàng đầu thế giới theo tiêu chí của Skytrax.

Dự án không chỉ là cửa ngõ hàng không của miền Bắc mà còn là cảng hàng không trung chuyển hành khách, hàng hóa và cơ sở bảo dưỡng, sửa chữa, đại tu máy bay (MRO) của khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Hệ thống metro Hà Nội và TP.HCM thay đổi mô hình đô thị Việt Nam

Trong khi các trục hạ tầng liên vùng như đường sắt cao tốc và cao tốc Bắc – Nam đang tái định hình kết nối quốc gia, ở cấp độ đô thị, Hà Nội và TP.HCM cũng bước vào giai đoạn bứt phá với mạng lưới metro – nền tảng để chuyển đổi mô hình giao thông và cấu trúc đô thị hiện đại.

Với Hà Nội, đến năm 2045 tầm nhìn đến năm 2065, TP sẽ có 15 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài 716km, tổng nhu cầu vốn đầu ước tính khoảng 55,4 tỷ USD. Hiện thành phố có hai tuyến đang vận hành gồm Cát Linh – Hà Đông và Nhổn – Ga Hà Nội (khai thác đoạn trên cao).

Đáng chú ý, trong năm nay, tuyến đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo dài gần 11 km với gần 9 km đi ngầm qua khu phố cổ, đã được khởi công vào ngày 9/10. Dự án có tổng mức đầu tư gần 35.680 tỷ đồng, dự kiến hoàn thành và khai thác năm 2029.

Còn dự án đường sắt đô thị số 5 Văn Cao - Hòa Lạc có tổng mức đầu tư hơn 65.000 tỷ đồng, đi qua 9 phường và 10 xã, dự kiến khởi công vào ngày 19/12 tới đây.

Với tuyến đường sắt đô thị số 3 (đoạn 3.2) từ ga Hà Nội đến Hoàng Mai dài khoảng 8,7 km, tổng mức đầu tư dự kiến 40.570 tỷ đồng, Lãnh đạo TP. Hà Nội yêu cầu phấn đấu khởi công chậm nhất đầu năm 2027.

Còn với TP.HCM, thành phố đang đẩy mạnh phát triển mạng lưới đường sắt đô thị (metro) với 27 tuyến, tổng chiều dài khoảng 1.012km. Trong đó, khu vực TP.HCM (trước sáp nhập) có 12 tuyến, dài khoảng 582km, khu vực Bình Dương (trước sáp nhập) có 12 tuyến, dài khoảng 305km và 3 tuyến tại Bà Rịa - Vũng Tàu (trước sáp nhập) dài 125km.

Từ nay đến trước năm 2035, TP.HCM ưu tiên đầu tư sớm 9 tuyến metro tổng chiều dài 374 km, tổng vốn đầu tư khoảng 37,15 tỷ USD.

Tuyến metro Bến Thành – Cần Giờ do Vinspeed đề xuất tổng vốn 85.650 tỷ đồng (3,3 tỷ USD) dự kiến khởi công vào ngày 19/12 tới đây. Tuyến metro này sẽ kết nối nội thành với Khu đô thị lấn biển Cần Giờ, thúc đẩy giao thông, du lịch và kinh tế ven biển.

TP.HCM cũng đang tập trung nguồn lực để phấn đấu khởi công tuyến metro số 2 đoạn Bến Thành - Tham Lương vào ngày 15/1/2026.

Đối với các tuyến còn lại, thành phố phấn đấu hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư vào năm 2027 và khởi công đồng loạt 9 tuyến từ cuối năm 2027, hoàn thành 374km vào năm 2035.

Khi hoàn thành, mạng lưới metro này sẽ trở thành trục xương sống của giao thông công cộng vùng Đông Nam Bộ, kết nối liền mạch TP.HCM mới, đồng thời liên thông với hệ thống đường sắt quốc gia và sân bay Long Thành, góp phần giảm ùn tắc, hiện đại hóa hạ tầng và thúc đẩy phát triển kinh tế vùng.

Loạt tuyến đường liên vùng khác đang quy hoạch

Bên cạnh các đại dự án hạ tầng vốn đầu tư lớn, Việt Nam còn triển khai nhiều dự án trọng điểm khác nhằm hoàn thiện mạng lưới giao thông và kết nối vùng. Nổi bật có dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng với tổng mức đầu tư hơn 203.200 tỷ đồng (tương đương 8,37 tỷ USD), tạo liên kết vận tải Bắc – Nam và vùng Đông Bắc.

Bên cạnh đó, Vinspeed đề xuất dự án đường sắt Hà Nội – Quảng Ninh với sơ bộ tổng vốn đầu tư 133.551 tỷ đồng (tương đương gần 5,3 tỷ USD), mở rộng mạng lưới kết nối thủ đô với các khu kinh tế, du lịch ven biển phía Bắc.

Ngoài ra, phía Bắc còn có dự án tuyến đường kết nối sân bay Gia Bình với Hà Nội do Sun Group đề xuất với tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 71.000 tỷ đồng.

Những dự án này cùng với các trục hạ tầng khác như đường sắt cao tốc Bắc – Nam, cao tốc Bắc – Nam phía Đông, hệ thống metro Hà Nội và TP.HCM, sân bay Long Thành, Gia Bình đánh dấu lần đầu tiên Việt Nam sở hữu một hệ sinh thái giao thông đa lớp: metro – đường sắt – cao tốc – sân bay. Hệ thống này tạo nền tảng cho giao thông hiện đại, liên thông và đa phương thức đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế và đô thị trên toàn quốc.

Khi các trục hạ tầng quốc gia đang hình thành, các dự án vành đai trọng điểm ở hai đầu đất nước đang bước vào giai đoạn tăng tốc. Chúng đóng vai trò then chốt trong việc khớp nối, phân tải và thúc đẩy phát triển đô thị – công nghiệp.

Tại phía Bắc – Hà Nội và vùng Đồng bằng sông Hồng, Vành đai 3.5 Hà Nội dài khoảng 43 km với vốn đầu tư dự kiến hơn 17.000 tỷ đồng, kết nối Đông Anh, Bắc Từ Liêm, Hoài Đức, Hà Đông, Thanh Trì và Gia Lâm. Vành đai 3.5 đóng vai trò quan trọng mở rộng không gian đô thị về Tây và Nam.

Tiếp đến, "siêu" vành đai liên tỉnh - Vành đai 4 Hà Nội dài 113 km, đi qua 5 tỉnh/thành Hà Nội, Hưng Yên, Bắc Ninh, Bắc Giang và Vĩnh Phúc với tổng mức đầu tư gần 95.000 tỷ đồng. Dự án đã được khởi công giai đoạn 1 (cao tốc) vào ngày 06/09/ngày, dự kiến hoàn thành sau khoảng 36 tháng (06/2028).

Cuối cùng, Vành đai 5 dài khoảng 332 km đang hoàn tất báo cáo tiền khả thi. Bộ Xây dựng giao Ban QLDA Thăng Long lập báo cáo trong giai đoạn 2025–2026.

Khi hoàn thành, các vành đai này sẽ rút ngắn các luồng vận tải Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh, kích hoạt chuỗi đô thị – công nghiệp vệ tinh và nâng cao giá trị đất đai dọc hành lang.

Tại phía Nam – TP.HCM và vùng Đông Nam Bộ, Vành đai 3 TP.HCM dài khoảng 76 km, tổng vốn đầu tư 76.000 tỷ đồng, đã đưa vào khai thác đoạn Tân Vạn – Nhơn Trạch (8/2025). Các gói thầu còn lại đang thi công, dự kiến hoàn thành năm 2026.

Vành đai 4 TP.HCM dài 159 km, quy mô đầu tư 120.000 tỷ đồng đang lựa chọn nhà đầu tư trong 2025, giải phóng mặt bằng 2025–2026, khởi công quý 3/2026 và dự kiến hoàn thành năm 2028.

Hai tuyến vành đai này sẽ giảm tải giao thông nội đô, kết nối trực tiếp sân bay Long Thành, các cảng, khu công nghiệp và mạng lưới cao tốc liên vùng, đồng thời mở ra các cực phát triển đô thị – công nghiệp – logistics dọc tuyến theo mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông (TOD).

Như vậy, các vành đai Bắc – Nam không chỉ là "vòng đệm" giảm tải cho nội đô, mà còn là các trục phát triển đô thị – công nghiệp – logistics quan trọng, kết nối trực tiếp các trung tâm kinh tế, sân bay, cảng biển và cao tốc, đồng thời tạo nền tảng cho các đại đô thị bám theo hạ tầng (TOD) hiện đại.

Khi các trục hạ tầng trọng điểm từ metro, đường sắt liên vùng đến cao tốc và sân bay đồng loạt bước vào giai đoạn tăng tốc, mô hình TOD được xem là "xương sống" của chiến lược đô thị mới.

Tại Hà Nội, xu hướng phát triển đô thị đang dịch chuyển rõ ràng ra các khu vực vành đai – nơi quỹ đất còn dồi dào, chi phí phát triển thấp hơn và được "kích hoạt" mạnh mẽ nhờ đầu tư hạ tầng giao thông và đô thị đồng bộ.

Chiến lược quy hoạch mới của Hà Nội tập trung vào ba trục chính: phía Tây – Nam, phía Đông và phía Bắc sông Hồng, hình thành mạng lưới đô thị vệ tinh có tính kết nối cao.

Khu vực phía Tây Hà Nội - tâm điểm của thị trường bất động sản nhờ cú bứt phá hạ tầng với hàng loạt dự án tỷ đô. Những tuyến hạ tầng Đại lộ Thăng Long, Vành đai 3 – 3.5... đã kích hoạt phát triển các dự án bất động sản quy mô lớn như Vinhomes Smart City, Splendora – Bắc An Khánh, An Lạc Green Symphony, Geleximco Lê Trọng Tấn...

Khu vực phía Đông, dọc theo cầu Tứ Liên, vành đai 4, metro 2 và quy hoạch các cây cầu mới qua sông Hồng, đang nổi lên như không gian đô thị hiện đại với tốc độ tăng trưởng nhanh. Việt Hưng – Long Biên – Đông Anh trở thành dải đô thị liên thông quy mô lớn với các dự án như Vinhomes Riverside, Vinhomes Ocean Park, BRG Riverside, Vinhomes Cổ Loa… Đây sẽ là trung tâm dịch vụ – thương mại – giáo dục mới, kết nối trực tiếp với sân bay Gia Bình trong tương lai, tạo thành cặp cực tăng trưởng phía Đông Bắc Thủ đô.

Khu vực phía Bắc với động lực từ cầu Tứ Liên, cầu Nhật Tân, đường vành đai 4 và các tuyến metro mở rộng, khu vực Đông Anh – Mê Linh – Sóc Sơn đang được quy hoạch hình thành trung âm mới của đô thị Hà Nội.

TP.HCM cũng đang bước vào giai đoạn tái cấu trúc mạnh mẽ, hướng tới một "cuộc cách mạng TOD" với các đô thị vệ tinh phát triển theo mô hình đa cực. Khu Đông (Thành phố Thủ Đức) được xem là tâm điểm với sự đầu tư đồng bộ về hạ tầng giao thông và kết nối vùng như tuyến Metro số 1 Bến Thành – Suối Tiên, cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây, cùng Vành đai 3 đang triển khai, tạo động lực cho các trung tâm đô thị – công nghệ – tài chính.

Các dự án căn hộ nằm dọc theo tuyến metro số 1. (Nguồn: CBRE)

Dọc các tuyến metro và cao tốc, các dự án đại đô thị như Vinhomes Grand Park, The Global City đang hình thành, khẳng định rõ mô hình TOD với mật độ dân cư – thương mại – dịch vụ cao, kết nối trực tiếp với trung tâm.

Khu Tây gồm Bình Tân, Bình Chánh, Hóc Môn phát triển theo hướng đô thị dân cư kết hợp khu công nghiệp và logistics, hưởng lợi từ Vành đai 4, Quốc lộ 1A mở rộng và các tuyến metro tương lai.

Khu Nam, bao gồm Nhà Bè và Cần Giờ, được quy hoạch theo hướng đô thị sinh thái, cảng biển và dịch vụ logistics, kết nối với trục Nguyễn Hữu Thọ, đường cao tốc Bến Lức – Long Thành. Tại đây, đại đô thị Vinhomes Cần Giờ đang triển khai.

Sự kết hợp giữa các tuyến metro, vành đai, đường sắt cao tốc và sân bay đã tạo ra nền tảng cho một thế hệ đại đô thị TOD của Việt Nam – nơi giao thông định hình cấu trúc đô thị, hạ tầng dẫn dắt sự phát triển và các trung tâm mới được hình thành theo đúng chuẩn mực quốc tế.

TS. Nguyễn Văn Đính, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam (VNREA), khẳng định phát triển đô thị theo mô hình TOD không chỉ là xu hướng của thế giới, mà đang trở thành yêu cầu tất yếu đối với Việt Nam trong giai đoạn mới.

"Để hiện thực hóa được mô hình này, cần có tư duy quy hoạch đồng bộ, cơ chế minh bạch, khả thi cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý - doanh nghiệp - chuyên gia, và đặc biệt là các chính sách khuyến khích phát triển nhà ở gắn với nhu cầu thật của người dân. Bất động sản chỉ thực sự phát triển bền vững khi đồng hành với quy hoạch, và khu đô thị được tổ chức theo mô hình hiện đại, thông minh, lấy giao thông công cộng làm trục dẫn", ông Đính chia sẻ.

Ông Phạm Lâm, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc DKRA Group chia sẻ tại một sự kiện rằng, xu hướng đô thị trong tương lai buộc phải chuyển mạnh sang giao thông công cộng, giúp người dân tiếp cận nơi ở đến nơi làm việc trong phạm vi rộng hơn, thậm chí 50–200km, mà không phụ thuộc vào phương tiện cá nhân. Mô hình này không chỉ giảm áp lực giao thông, hạn chế ô nhiễm mà còn tạo ra một lối sống mới cho cư dân đô thị.