Đầu năm 2025, đội tuyển quốc gia vô địch ASEAN Cup, giữa năm đội U23 vô địch Đông Nam Á và cuối năm, đội U22 đoạt huy chương vàng (HCV) SEA Games 33. Đây là chuỗi thành tích khiến người hâm mộ nức lòng, khi bóng đá Việt Nam (BĐVN) khẳng định vị thế số 1 Đông Nam Á.
Những cơ hội bị bỏ lỡ
Năm 1995, đội tuyển Việt Nam có được tấm huy chương bạc (HCB) tại SEA Games 18 đã thắp lên hy vọng cho BĐVN sau thời gian dài ngủ quên. Thế nhưng, cột mốc này đã không được tận dụng tốt nhất, hệ thống các giải đấu quốc nội và đào tạo trẻ chưa được đầu tư đúng mức, khiến "cơn sốt" HCB mà như HCV của BĐVN nhanh chóng lắng xuống.
Bóng đá Việt Nam (trái) cần sớm được cải tổ một cách căn cơ để có những bước phát triển mới, bền vững hơn. (Ảnh: NGỌC LINH)
Cần phát triển bền vững
Hạn chế mang tính cốt lõi của BĐVN nhiều năm qua nằm ở sự phát triển lệch chuẩn của hệ thống bóng đá chuyên nghiệp. Trong khi các nền bóng đá phát triển theo mô hình kim tự tháp xuôi - đáy rộng, đỉnh hẹp thì tại Việt Nam lại là kim tự tháp ngược, khi số đội V-League nhiều hơn Giải Hạng nhất, các hạng đấu thấp thì còn thiếu cả số lượng lẫn chất lượng.
Cần phải sớm thay đổi mô hình kim tự tháp ngược hiện nay, vì nó không tạo ra nền tảng cạnh tranh đủ rộng, làm suy yếu khả năng đào thải tự nhiên, hạn chế sự phát triển lâu dài của cầu thủ cũng như CLB. Thành công của đội tuyển quốc gia phần nhiều vẫn dựa vào những nỗ lực ngắn hạn, chưa phản ánh đầy đủ sức mạnh của cả hệ thống. Giải bóng đá trong nước nhiều năm qua chưa "sản sinh" ra cầu thủ nào đủ năng lực thi đấu thành công ở nước ngoài. Hiện nay, tất cả cầu thủ Việt Nam đều thi đấu các giải trong nước, không có cầu thủ nào thử sức ở nước ngoài, trong khi Thái Lan, Malaysia, Hàn Quốc, Nhật Bản… có nhiều.
Bên cạnh đó, vẫn còn tư duy nặng thành tích thể hiện qua việc V-League và Giải Hạng nhất thường xuyên bị gián đoạn kéo dài để phục vụ các giải trẻ, ảnh hưởng đến chất lượng chuyên môn, tính liên tục của giải đấu. Ở các nước có nền bóng đá chuyên nghiệp, giải bóng đá quốc gia là linh hồn; đội tuyển phải vận hành theo giải quốc gia, chứ không thể đảo ngược vai trò thành giải quốc gia chạy theo đội tuyển, thậm chí theo cả các đội tuyển trẻ như bao năm qua ở Việt Nam.
Để những thành công trong năm 2025 thực sự trở thành động lực cho một giai đoạn phát triển mới, BĐVN cần nhanh chóng tiến hành cải tổ một cách căn cơ, có lộ trình và tầm nhìn dài hạn. Điều chỉnh lại cấu trúc các giải đấu theo mô hình kim tự tháp hợp lý: tinh gọn V-League để nâng cao chất lượng, đồng thời mở rộng và củng cố các giải hạng dưới nhằm tạo nền tảng phát triển bền vững.
Cần xác lập rõ vai trò trung tâm của giải quốc gia, bảo đảm tính ổn định và liên tục của hệ thống thi đấu. Công tác quản trị và tài chính của CLB phải được chuẩn hóa, gắn chặt với tiêu chí cấp phép và nghĩa vụ đào tạo trẻ, hướng đến nền bóng đá thật sự chuyên nghiệp. Quan trọng hơn, BĐVN cần chuyển dịch tư duy phát triển: từ ưu tiên thành tích ngắn hạn sang xây dựng nền móng dài hạn. Thành công của đội tuyển quốc gia chỉ thực sự có ý nghĩa khi phản ánh sự trưởng thành đồng bộ của toàn hệ thống.
Chỉ có sự phát triển căn cơ, bền vững, BĐVN mới có thể đưa chiến thắng hôm nay thành nền tảng vững chắc cho bước tiến xa hơn trong tương lai.
Thành công của BĐVN trong năm 2025 là một cơ hội vàng, nhưng nếu không được tận dụng một cách tối ưu, BĐVN rất dễ lặp lại vòng luẩn quẩn quen thuộc: thành công - chững lại - tiếc nuối. Thành công của năm 2025 phải là bàn đạp cho một chu kỳ phát triển mới và BĐVN không thể chỉ hài lòng với vị thế số 1 Đông Nam Á.