Giao thông - điểm nghẽn lớn nhất của đô thị hóa nhanh
Phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho rằng, khi đô thị hóa diễn ra nhanh, mật độ dân cư và phương tiện tăng mạnh, hạ tầng giao thông không theo kịp sẽ kéo theo hàng loạt hệ lụy như ùn tắc, ngập úng, sụt lún và suy giảm chất lượng sống, đặc biệt tại Hà Nội và TPHCM.
Theo Bộ trưởng Xây dựng, nhiều vấn đề đô thị hiện nay thường được nhìn nhận riêng lẻ như ngập nước hay lún nền, nhưng gốc rễ lại nằm ở cách tổ chức giao thông và sử dụng không gian đô thị. Việc mở rộng đường bộ theo kiểu chắp vá, thiếu kết nối với giao thông công cộng và hạ tầng ngầm khiến áp lực ngày càng dồn lên mặt đất, trong khi khả năng chịu tải của đô thị có giới hạn.
Bộ trưởng Bộ Xây dụng Trần Hồng Minh. Ảnh: Lộc Liên.
Tại TPHCM, nhiều đoạn vỉa hè và hạ tầng giao thông ở một số khu đô thị mới bị sụt lún sâu tới 40cm. Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, nguyên nhân không chỉ đến từ điều kiện địa chất, mà còn do tổ chức giao thông và tải trọng hạ tầng chưa được tính toán đồng bộ ngay từ đầu. Khi phương tiện cá nhân , nhất là xe có tải trọng lớn, gia tăng nhanh, áp lực liên tục dồn lên nền đường, nguy cơ lún sụt là điều khó tránh khỏi.
Từ thực tế này, lãnh đạo Bộ Xây dựng nhấn mạnh yêu cầu tiếp cận giao thông đô thị theo hướng thích ứng và bền vững. Giao thông không chỉ là câu chuyện đi lại, mà gắn chặt với an toàn công trình, khả năng thoát nước và chất lượng môi trường sống. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến mưa lớn xuất hiện với tần suất cao hơn, nếu hạ tầng giao thông tiếp tục phát triển theo lối cũ, các đô thị sẽ ngày càng dễ tổn thương.
Giao thông công cộng - hướng đi không thể đảo ngược
Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng, phát triển giao thông xanh và giao thông công cộng sức tải lớn là hướng đi tất yếu. Chuyển đổi số trong quản lý giao thông, tối ưu hóa vận hành hạ tầng và giảm phát thải đang được triển khai nhằm giảm dần sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân. Với các đô thị lớn, đầu tư cho giao thông công cộng không chỉ để giảm ùn tắc, mà còn là giải pháp căn cơ nhằm hạ áp lực lên nền đất và hệ thống hạ tầng kỹ thuật.
Phát triển giao thông xanh và giao thông công cộng sức tải lớn là hướng đi tất yếu của giao thông đô thị. Ảnh: Lộc Liên.
Bài toán giao thông công cộng sức tải lớn, theo lãnh đạo Bộ Xây dựng, không thể tách rời hạ tầng ngầm. Kinh nghiệm từ các quốc gia có mật độ dân số cao như Trung Quốc cho thấy metro và đường sắt đô thị chỉ phát huy hiệu quả khi được đặt trong một cấu trúc hạ tầng ngầm đồng bộ, đồng thời đi kèm các chính sách hạn chế phương tiện cá nhân . Đây là hướng tiếp cận mà Hà Nội và TPHCM cần kiên trì theo đuổi, thay vì chỉ trông chờ vào việc mở rộng mặt cắt đường bộ.
Giao thông cũng được xem là một trong những nguyên nhân gián tiếp khiến tình trạng ngập úng đô thị ngày càng trầm trọng. Khi mặt đường bị bê tông hóa dày đặc, hệ thống thu gom nước mưa không được bố trí đúng quy chuẩn, dòng chảy mặt bị cản trở, chỉ một trận mưa lớn cũng có thể khiến nhiều tuyến đường tê liệt. Theo quy chuẩn kỹ thuật, khoảng cách giữa các hố ga thu nước chỉ từ 20-25 m, song thực tế ở nhiều tuyến đường con số này bị giãn ra gấp nhiều lần, thậm chí có nơi bị lấp bỏ trong quá trình chỉnh trang giao thông.
Để giải quyết bài toán này, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho rằng giao thông và thoát nước phải được thiết kế như một chỉnh thể thống nhất. Kinh nghiệm từ Nhật Bản cho thấy các đô thị lớn đã áp dụng mô hình mương hở kết hợp trạm bơm cưỡng bức, trong đó hạ tầng giao thông được tổ chức gắn liền với hướng thoát nước. Trước các đợt mưa lớn, hệ thống được bơm xả để tạo dung tích chứa mới, giúp hạn chế tối đa tình trạng ngập đường .
Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho rằng giao thông và thoát nước phải được thiết kế như một chỉnh thể thống nhất. Ảnh: Duy Phạm.
Không chỉ ở đô thị mới, hạ tầng giao thông tại các khu vực cũ ở Hà Nội và TPHCM cũng đang đối mặt với nhiều rủi ro. Nhiều tuyến phố nội đô lịch sử đã quá tải từ lâu, mặt đường hẹp, kết cấu yếu nhưng phải gánh mật độ phương tiện lớn. Theo Bộ trưởng, cải tạo giao thông tại các khu vực này không thể làm đơn lẻ từng tuyến, mà cần gắn với tái thiết đô thị, di dời dân cư và tổ chức lại không gian giao thông.
Để tháo gỡ những điểm nghẽn kéo dài, Bộ Xây dựng xác định quy hoạch giao thông phải được tích hợp chặt chẽ với Quy hoạch chung đô thị. Việc triển khai Luật Thủ đô cùng các cơ chế phối hợp mới giữa bộ, ngành và chính quyền địa phương đang mở ra cơ hội để Hà Nội và TPHCM đẩy nhanh các dự án giao thông trọng điểm, đặc biệt là giao thông công cộng và hạ tầng ngầm.
Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, đầu tư cho giao thông không chỉ nhằm giải quyết ùn tắc trước mắt, mà còn quyết định khả năng thích ứng và phát triển bền vững của các siêu đô thị trong tương lai. Khi giao thông được tổ chức đồng bộ, thân thiện với môi trường và gắn với hạ tầng ngầm, các vấn đề như ngập úng, sụt lún hay quá tải đô thị mới có thể được giải quyết một cách căn cơ.
