Đại diện một công ty xuất khẩu nông sản tại Long An cho hay gần đây liên tục nhận báo giá tăng cước vận chuyển sang các thị trường chủ lực như: Mỹ, châu Âu với mức tăng khoảng 1.000 USD/container 40 feet dù đang mùa xuất khẩu thấp điểm.
Theo dõi sát diễn biến
Nguyên nhân được các đại lý vận chuyển giải thích do xung đột vũ trang ở Trung Đông đe dọa đến hoạt động vận tải đường biển. "Các hãng tàu tăng cước với lý do tăng chi phí thuê bảo vệ, chi phí bảo hiểm cũng như chi phí phát sinh từ việc chuyển hướng tuyến hàng hải" - đại diện DN này cho biết.
Theo ông Lê Duy Hiệp - chuyên gia logistics, nguyên chủ tịch Hiệp hội DN Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) - căng thẳng địa chính trị Trung Đông đang khiến giá cước vận tải quốc tế tăng, đặc biệt trên các tuyến qua kênh đào Suez và trung chuyển hàng không tại Dubai, Qatar.
Nhiều hãng hàng không phải điều chỉnh hoặc tạm dừng tuyến bay. Dù hàng không chỉ chiếm 5% xuất khẩu nhưng đây là kênh chính cho hàng hóa giá trị cao như linh kiện điện tử, thiết bị công nghệ.
Cước vận tải hàng hóa tăng trở lại ảnh hưởng lớn đến hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp .Ảnh: AN NA
Vận tải đường biển cũng chịu áp lực lớn do giá nhiên liệu tăng và rủi ro an ninh tại Biển Đỏ. Nếu căng thẳng kéo dài thêm 1-3 tháng, xuất nhập khẩu toàn cầu, trong đó có Việt Nam, sẽ bị ảnh hưởng nặng do ách tắc hàng hóa, chi phí lưu kho tăng cao. "Các DN cần theo dõi sát diễn biến, chủ động lên phương án ứng phó như đàm phán lại hợp đồng giao hàng, tìm phương án vận chuyển thay thế hoặc tạm thời tìm thị trường xuất khẩu khác" - ông Hiệp khuyến nghị.
Ở góc độ DN, ông Trần Như Tùng - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Dệt may Đầu tư Thương mại Thành Công (TCM), Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) - cho hay các DN ngành may chưa ghi nhận tác động trực tiếp từ căng thẳng Trung Đông.
Tuy nhiên, tình hình đang được theo dõi sát để kịp thời ứng phó. Theo ông Tùng, dù phần lớn DN xuất khẩu theo phương thức FOB (người mua chịu vận chuyển), nhưng khi chi phí logistics tăng, người mua thường yêu cầu chia sẻ chi phí, ảnh hưởng đến lợi nhuận và sức cạnh tranh.
"Trong bối cảnh khó lường, DN chỉ có thể ứng biến linh hoạt, thay vì lập kế hoạch dài hạn 1-3 năm như trước, giờ chỉ dám lập kế hoạch trong 1-3 tháng, đồng thời theo sát thị trường và khách hàng để điều chỉnh kịp thời" - ông Tùng chia sẻ.
Linh hoạt thích ứng
Ở một số ngành khác, mức độ ảnh hưởng từ căng thẳng Trung Đông vẫn chưa rõ rệt. Ông Nguyễn Chánh Phương, Tổng thư ký Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP HCM (HAWA), cũng cho biết chưa nhận được phản ánh đáng kể nào từ các DN hội viên. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo nếu giá cước vận chuyển tiếp tục tăng mạnh, ngành gỗ - vốn xuất khẩu chủ yếu sang Mỹ - sẽ gặp khó khăn trong thời gian tới.
Trước những biến động khó lường trên thế giới, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), mới đây đã có công văn gửi các Hiệp hội ngành hàng xuất khẩu và logistics. Văn bản dự báo giá tiêu dùng, nhiên liệu và dầu thế giới sẽ tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất, xuất nhập khẩu của Việt Nam, đặc biệt với khu vực Trung Đông.
Trước tình hình này, cục đề nghị các hiệp hội theo dõi sát diễn biến, thường xuyên trao đổi với cơ quan quản lý để cập nhật thông tin cho hội viên, chủ động kế hoạch sản xuất, tổ chức xuất nhập khẩu và vận tải hàng hóa nhằm hạn chế tác động tiêu cực từ xung đột Israel - Iran. Đồng thời, tăng khả năng linh hoạt, thích ứng với các biến động môi trường kinh doanh quốc tế.
Cục khuyến nghị đa dạng nguồn cung ứng, tìm kiếm thị trường thay thế có nhu cầu tương tự; khi ký hợp đồng cần chú ý điều khoản nhằm phòng ngừa rủi ro; tăng cường trao đổi với các cơ quan như Cục Xuất nhập khẩu, Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để tìm kiếm đơn hàng, thị trường mới, xây dựng phương án thay thế hoặc khai thác tối đa cơ hội xuất khẩu.
Các đơn vị thuộc Bộ Công Thương sẽ theo dõi sát tình hình Trung Đông, cập nhật kịp thời thông tin để hỗ trợ hiệp hội, đồng thời nghiên cứu tăng cường hợp tác với tổ chức quốc tế nhằm nâng cao khả năng ứng phó với các tình huống tương tự trong tương lai.
Bà Lê Hằng, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), cho hay Trung Đông là thị trường ngách nên ít ảnh hưởng trực tiếp đến ngành thủy sản. Tuy nhiên, căng thẳng khu vực có thể làm tăng chi phí vận chuyển, gây khó khăn cho xuất nhập khẩu.
Trong khi đó, ông Trần Như Tùng cho rằng để thích ứng tốt hơn với môi trường kinh doanh đầy biến động, DN Việt phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, nhất là trí tuệ nhân tạo (AI). "DN Trung Quốc đang đi rất nhanh trong chuyển đổi số và tự động hóa. Đây là điểm mà DN Việt cần học hỏi để không bị tụt lại" - ông Tùng bày tỏ.
Mua chung - bán chung để tiết kiệm
Tại hội thảo trực tuyến "Xuất khẩu và logistics của Việt Nam hiện nay" do Hiệp hội Logistics TP HCM tổ chức ngày 25-6, ông Nguyễn Chánh Phương cho biết thêm ngành gỗ có sáng kiến "mua chung - bán chung" nhằm tiết kiệm chi phí logistics. Tuy nhiên, do nghiệp vụ logistics phức tạp, DN cần đào tạo bài bản mới triển khai hiệu quả.
Hiện tại, ngành đang chờ kết quả về thuế đối ứng từ Mỹ. Dù mức thuế ra sao, gỗ Việt vẫn giữ vai trò lớn tại thị trường này. DN và nhà nhập khẩu đang tính toán phương án chia sẻ thuế: nếu thuế thấp, chia 3 (nhà sản xuất, nhập khẩu, bán lẻ); nếu cao sẽ chia 4, thêm khách hàng cuối.