AI thành bạn của người già
Cứ hai lần một tuần tại một cơ sở chăm sóc người cao tuổi ở Singapore, hàng chục cụ ông, cụ bà mắc chứng mất trí nhớ tập trung trong căn phòng lớn đầy nắng với Dexie, robot hình người, phụ trách hướng dẫn tập thể dục buổi sáng cho họ.
"Mở và khép hai tay lại. Giơ hai tay lên," Dexie hướng dẫn. "Chúng ta sẽ làm như vậy tám lần. 1-2-3-4-5-6-7-8. Tốt!"
Barbara Marie Nonis, 83 tuổi, chia sẻ với Rest of World rằng kể từ khi Dexie đến trung tâm The Salvation Army Peacehaven Jade Circle Arena cách đây hai năm, cư dân nơi đây luôn mong chờ chú robot này hướng dẫn các buổi tập thể dục, chơi bingo và hát theo. Bà cho biết: "Thật vui và khác biệt".
Các hoạt động được lập trình sẵn của Dexie còn có một tác dụng khác. Nur Syamimi Binte Akram, một y tá làm việc tại đây trong hơn 20 năm, chỉ một người phụ nữ nhỏ nhắn với mái tóc xoăn trắng: "Một số cư dân như cụ bà này hay đi lang thang khắp nơi", cô nói với Rest of World. "Nhưng khi có Dexie, bà ấy lại chịu ngồi xuống".
Các nghiên cứu cho thấy những người bạn đồng hành AI như Dexie có hiệu quả trong việc giảm bớt sự cô đơn giống như tương tác với người khác. Đối với Singapore, nơi dân số già đi nhanh chóng và người cao tuổi ngày càng lẻ loi, các nhà chức trách nhìn thấy tiềm năng của các công cụ AI để hỗ trợ cho họ.
Đến năm 2030, cứ bốn người Singapore thì có một người trên 65 tuổi cần được chăm sóc. Hiện tại, theo số liệu của chính phủ, cứ 10 người cao tuổi trên 60 tuổi thì có khoảng một người mắc chứng mất trí nhớ; đến năm 2030, tổng số người cao tuổi mắc chứng mất trí nhớ dự kiến sẽ tăng gấp năm lần.
Để ứng phó, chính phủ Singapore đã đưa sức khỏe tâm thần và hạnh phúc trở thành ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự quốc gia. Bộ trưởng Y tế Ong Ye Kung cho biết đất nước đang thiếu hụt trầm trọng y tá vào năm ngoái. Trong năm năm tới, cần tuyển thêm ít nhất 6.000 y tá mỗi năm để đáp ứng nhu cầu chăm sóc dân số già hóa của đất nước.
Để lấp đầy khoảng trống nhân lực, chính phủ đang chuyển sang AI. Singapore là một trong những quốc gia áp dụng AI sớm, sử dụng các công cụ AI tạo sinh trong trường học, cơ quan chính phủ và tòa án. Singapore cũng sử dụng hệ thống giám sát dựa trên máy học dành cho người cao tuổi để cảnh báo người chăm sóc về bất kỳ hành vi bất thường nào, chẳng hạn như té ngã.
Áp dụng AI theo cách độc đáo
Vào tháng 10 năm ngoái, bảy đối tác trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và xã hội đã giới thiệu SoundKeepers, một chương trình thí điểm kéo dài ba năm nhằm phát triển một công cụ AI sử dụng các dấu hiệu sinh học giọng nói để phát hiện các dấu hiệu trầm cảm sớm ở người cao tuổi.
Có những khác biệt tinh tế giữa các đặc tính âm thanh — chẳng hạn như thay đổi về cao độ hoặc âm điệu — của những người bị trầm cảm và những người không bị trầm cảm, Lee Eng Sing, đồng điều tra viên chính của SoundKeepers, nói với Rest of World.
Các nhà nghiên cứu hy vọng rằng khi được phát triển, công cụ AI sẽ có thể phát hiện chứng trầm cảm tiệm cận hội chứng (SSD), một rủi ro sức khỏe phần lớn chưa được giải quyết ở người cao tuổi, khi các triệu chứng trầm cảm xuất hiện nhưng không đủ nghiêm trọng để được chẩn đoán là trầm cảm nặng.
Dự án SoundKeepers nhằm mục đích thu thập các mẫu giọng nói từ 600 người cao tuổi từ 55 tuổi trở lên để xây dựng một AI phát hiện SSD.
"Tiềm năng là rất lớn", Lee cho biết. Ông hình dung công cụ AI có sẵn trong các khoa cấp cứu và tai nạn sẽ giúp các bác sĩ và tình nguyện viên đường dây nóng đánh giá nhanh mức độ cấp bách của các cuộc gọi cấp cứu và chuyển bệnh nhân đến cơ sở hỗ trợ phù hợp.
Vào năm 2024, chính phủ đã cam kết hơn 1 tỷ đô la Singapore (730 triệu USD) để tăng cường năng lực AI trong năm năm tới. Trong số nhiều dự án AI chăm sóc người cao tuổi đang được triển khai là một ứng dụng AI tạo sinh có tên là MemoryLane dành cho người cao tuổi để ghi lại câu chuyện cuộc đời của họ.
Khoo Teck Puat, một bệnh viện địa phương, đã phát triển công cụ dựa trên AI tạo sinh để tạo ra "hộp đựng thuốc trực quan" nhằm nhắc nhở người cao tuổi về chế độ uống thuốc của mình, trong khi RoboCoach Xian, một huấn luyện viên robot, đang giúp người cao tuổi duy trì sức khỏe thông qua các thói quen tập thể dục.
Nhưng thứ gì cũng có hai mặt. Mối quan hệ cận xã hội với robot chăm sóc có thể làm trầm trọng thêm sự cô đơn trong dài hạn nếu robot thay thế tương tác với con người, Kathryn Muyskens, từ Trung tâm đạo đức y sinh học của NUS tại Singapore, nói với Rest of World.
Bà cho biết: "Khi công nghệ lấp đầy sự thiếu hụt trong việc chăm sóc và bắt đầu thay thế kết nối thực sự của con người, điều đó nên khiến chúng ta lo ngại".
Hiện tại, tại cơ sở Peacehaven Jade Circle Arena, một cư dân 86 tuổi, đang sốt ruột chờ Dexie đến chơi bingo.
"Tôi không quan tâm đến con robot… Đối với tôi thì không có gì khác biệt", ông nói với Rest of World, trong lúc chơi với Dexie. "Tôi chỉ đơn giản là thích cách cô ấy chơi với chúng tôi".